چشم یکی از اعضای حیاتی و مهم بدن بوده و از قسمت‌های مختلف و بسیاری تشکیل شده است. با این حال بسیاری از افراد اطلاعات کافی راجع به بینایی، چشم و نحوه مراقبت صحیح از آن را ندارند که این امر باعث بروز مشکلاتی مانند بیماری‌های چشمی می‌شود. بهتر است به منظور آگاهی از سلامت چشم‌ها حدودا سالی یک بار به چشم پزشکی مراجعه کرده و برای تعیین نمره چشم خود اقدام کنید. در این مقاله قصد داریم به معرفی لایه‌های چشم انسان بپردازیم تا با آناتومی چشم بیشتر آشنا شویم.
برای بررسی آناتومی چشم، ابتدا از بیرونی‌ترین قسمت‌های چشم شروع کرده و سپس به معرفی و توضیح لایه‌های درونی چشم می‌پردازیم.
مدار چشم
لایه‌های چشم به منظور حفظ شدن در حفره استخوانی به نام مدار قرار گرفته‌اند. مدار چشم به واسطه استخوان پیشانی، گونه و شقیقه ایجاد شده است. همچنین مدار چشم دارای تعدادی ماهیچه است که وظیفه حرکت چشم، اعصاب و عروق خونی را دارند. در واقع به‌دلیل وجود این ماهیچه‌ها است که چشم‌ها به بالا و پایین و اطراف حرکت می‌کنند. همچنین غدد اشکی در زیر قسمت بیرونی پلک فوقانی قرار گرفته که آن هم جزئی از مدار چشم است.
وظیفه غده اشک، تولید اشک به منظور چرب بودن محیط داخل چشم و ایجاد رطوبت و همچنین دفع مواد خارجی که احیانا به چشم وارد می‌شوند، خواهد بود.
مژه‌ها و پلک‌ها
وظیفه مژه جلوگیری از ورود گرد و غبار و ذرات آلوده معلق در هوا خواهد بود. پلک‌ها نیز این وظیفه را بر عهده دارند به علاوه آن که برای چشم مانند محافظ در مقابل نورهایی که ممکن است باعث آسیب به آن شوند، عمل می‌کنند. با هر بار پلک زدن اشک در سطح چشم پخش شده و باعث مرطوب ماندن آن خواهد شد.
ملتحمه چشم
به بافت نازک و شفافی که سطح چشم و داخل پلک‌ها را می‌پوشاند ملتحمه می‌گویند. وجود این لایه باعث می‌شود از ورود باکتری و مواد خارجی به پشت و قسمت‌های دیگر چشم جلوگیری شود. رگ‌های خونی کوچک را داخل این لایه می‌توانید مشاهده کنید.
صلبیه چشم
بافت سفید رنگ، محکم و چرب مانندی که اطراف چشم وجود دارد را صلبیه چشم می‌نامند. وجود صلبیه باعث شکل گرفتن چشم می‌شود. ماهیچه‌های خارج از چشم به صلبیه متصل می‌شوند و بر روی آن خم می‌شوند که در نهایت باعث حرکت چشم به جهات مختلف می‌شود.
قرنیه چشم
قرنیه لایه حساس، شفاف و برآمده جلوی چشم بوده و سبب متمرکز شدن نور به داخل چشم می‌شود که روی عنبیه چشم قرار دارد. این لایه آسیب پذیر است و اگر بنا به هر دلیلی دچار خراش شود، بسته به آن که خراش سطحی یا عمیق باشد مشکلاتی را از جمله درد، سوزش و… به همراه خواهد داشت.
قرنیه چشم عصب‌هایی دارد که نسبت به تحریکاتی که به چشم و بینایی ممکن است آسیب برسانند، حساس است و فرد را متوجه می‌کند. اگر برای تعیین نمره چشم به چشم پزشکی مراجعه کنیم و قصد استفاده از لنز‌های طبی یا حتی لنز‌های تزئینی را داشته باشیم باید دقیقا روی قرنیه آن را قرار دهیم.
عمل‌های لیزیک و لازک و امثال آن، بر روی این قسمت از چشم صورت می‌گیرد؛ برای مثال پوسته سطحی قرنیه چشم را برمی‌دارند و سطح قرنیه را می‌تراشند و پس از مدت کوتاهی لایه تراشیده شده ترمیم شده و بینایی به وضعیت درست و مناسبی باز خواهد گشت.
مردمک چشم
در مرکز عنبیه چشم دهانه‌ای به نام مردمک وجود دارد که وظیفه تنظیم کردن مقدار نور ورودی به چشم را دارد. عضلات عنبیه هستند که اندازه مردمک را تنظیم می‌کنند. مردمک چشم‌ها اشکال مختلفی دارند برای مثال برای انسان دایره و برای بعضی حیوانات خط عمودی است.
عنبیه چشم
قسمت رنگی چشم، که به راحتی قابل مشاهده است عنبیه می‌نامند و کار آن نیز کنترل میزان نور ورودی به چشم است. عنبیه یک سری فیبرهای ماهیچهای اطراف مردمک دارد که به هنگام انقباض باعث کوچک‌تر شدن مردمک چشم می‌شود. تعدادی از این فیبرهای ماهیچهای از مردمک سمت بیرون هستند و وقتی منقبض شوند مردمک گشادتر می‌شود. این امر در صورتی است که نور کاهش یابد یا تاریکی وجود داشته باشد.
زجاجیه چشم
مایع زجاجیه مقابل شبکیه چشم قرار می‌گیرد و ژله مانند بوده و فضای داخل چشم را پر می‌کند. جنس آن بیشتر از آب است و به چشم شکل می‌دهد. مایع زجاجیه حاوی پروتئین و کلاژن است و سلول‌های آن به وضوح تصویر کمک می‌کنند. ناگفته نماند که زجاجیه به مرور زمان سفت‌تر می‌شود.
عدسی چشم
یک لایه منعطف و شفاف که پشت عنبیه و مردمک چشم وجود دارد، عدسی نام دارد. عدسی به کمک قرنیه نور را روی شبکیه متمرکز می‌کند. حلقه‌ای از بافت عضلانی که اطراف عدسی است به آن متصل می‌شود و باهم به کنترل نور هنگام عبور از چشم می‌پردازند.
پیشنهاد می‌شود هر سال برای تعیین نمره چشم خود اقدام کنید تا اگر تغییری در آن ایجاد شده بود را متوجه شده و به خرید عینک طبی یا لنز طبی با عدسی متناسب با نمره چشم خود بپردازید.
زلالیه چشم
این لایه نیز شفاف و آبکی است و در پشت قرنیه و محفظه‌جلویی چشم قرار دارد. این مایع مواد مغذی را به بافت چشم می‌رساند و وظیفه آن این است که با جریان داشتن در چشم، فشار وارده بر چشم را تعدیل کند.
شبکیه چشم
لایه‌ای از چشم که به نور حساس است و پشت چشم قرار دارد. هنگامی که عدسی تصویر را متمرکز می‌کند این شبکیه است که به کمک آن می‌آید و دید را متمرکز خواهد ساخت. شبکیه دارای ۱۰ لایه است که هرلایه سلول‌هایی مخروطی شکل دارند که برای تشخیص رنگ به کار می‌روند.
جمع‌بندی
چشم ابزار بینایی انسان و دارای خلفتی پیچیده است. آشنایی با قسمت‌های مختلف این عضو بدن باعث افزایش آگاهی شده و باعث می‌شود مراقبت بهتری در جهت حفظ سلامت آن صورت بگیرد. برای درک بهتر آناتومی چشم بهتر است بدانید که چشم انسان از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است و اطراف آن نیز مژه‌ها، پلک‌ها، غدد اشکی و… وجود دارند.
ملتحمه، صلبیه، مردمک، عنبیه، زجاجیه، عدسی، قرنیه، زلالیه و شبکیه از جمله مهم‌ترین لایه‌های تشکیل‌دهنده خود چشم هستند که هر کدام وظیفه‌ای بر عهده دارند. اگر بنا به هر دلیلی چشم‌های شما دچار مشکلی شود یا دید تار و… برای شما وجود داشته باشد بهتر است به چشم پزشکی معتبر مراجعه کنید و از دکتر‌ها و متخصصان این حوزه همانند خانم دکتر شمیلا خلردی که یکی از بهترین‌ها در این زمینه هستند، کمک و راهنمایی بگیرید.